Bir zamanların Google amcası, Vikipedi’si olan ansiklopediler…
Ansiklopediler, bir dönemin bilgiye açılan kapılarıydı ve Google’ın atasıydı. Dijital çağ öncesinde, bilgiye hızlıca ulaşma imkânının olmadığı zamanlarda, ansiklopediler öğrenciler için adeta birer bilgi hazinesiydi. Ciltlerce farklı konuları kapsayan ansiklopediler, sadece gençlerin ödevlerini kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda bilgiye ulaşmada bir keşif yolculuğuna çıkarırdı. Bugünkü gibi saniyeler içinde merak ettiğin bilgiye ulaşmak mümkün değildi. Merak ettiğin o kavramı bulmak için saatlerce ansiklopedilerin arasında gezmen gerekirdi.
Ansiklopedi kelimesi Yunanca kökenli bir kelime olup en (içinde), kyklios (çember) ve paideia (öğrenme) sözcüklerinin birleşmesinden oluşur ve bütün bilim dallarını kapsayan öğretim anlamına gelmektedir. Tarihi araştırmalara göre ilk ansiklopedi konusunda yeterli bir bilgiye ulaşılamamıştır. Bir başka kaynağa göre ise ilk ansiklopedinin Platon’un öğrencilerinden Speusippus tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Ancak bu eser literatürde geçmesine rağmen günümüze ulaşılamamıştır. Ansiklopedi tür olarak çok geniş bir bilgi yelpazesine sahiptir. Haliyle farklı konularda çeşit çeşit ansiklopediler olması doğaldır.
Elbette günümüzde adını duyduğunuz ya da gördüğünüz birçok ansiklopedi vardır. Bilginin sonsuzluğunu düşündüğümüzde, ansiklopedilerin de kategori olarak sınırsız olduğunu söyleyebiliriz.
Geçmişten günümüze kullanılan ve dikkat çeken ansiklopedilerden bazıları
1. TEMEL BRITANNICA / MEYDAN LAROUSSSE ANSİKLOPEDİSİ
Britannica ve Larousse ansiklopedileri kütüphanelerin raflarında en sık gördüğümüz ansiklopedilerdir.
Bu ansiklopedinin orijinali, 1969-1973 yılları arasında yayımlanan 14 ciltlik bir Fransız serisiydi. 1990 yılında, Milliyet gazetesi bu ansiklopediyi Türkçe olarak okuyuculara sundu. Ancak, yalnızca bir çeviri değil, aynı zamanda Türk kültürüne ve bilgi birikimine dair eklemeler de içeren bir uyarlamaydı. Gazeteden kupon biriktirerek bu ansiklopedilere sahip olmak, dönemin bilgiye ulaşma çabasının somut bir örneğiydi.
90’lı yıllarda ödev yapmak için eve internet alınamıyor, gazetelerdeki kuponlar biriktirilerek bu ansiklopediler temin ediliyordu.
2. HAYAT ANSİKLOPEDİSİ
Hayat Ansiklopedileri mutlaka gözünüze çarpmıştır. Bu ansiklopediler, diğerlerinden farklı olarak kuşe kağıda basılan fotoğraflarıyla dikkat çekicidir. Edebiyatın sohbet türündeki temsilcilerinden biri olarak bildiğimiz Şevket Rado’yu aynı zamanda dergileri ve dergi yayıncılığıyla da tanırız. Şevket Rado, 1961 yılında Hayat Ansiklopedisi isimli genel kültür ansiklopedilerini fasiküller halinde yayımlamış, daha sonra bu eserler beş cilt hâlinde kitaplaştırılarak yayımlanmaya devam etmiştir.
Hayat ansiklopedisinin ilk basımlarını görmek için Atatürk Kültür Merkezi kütüphanesini ziyaret edebilirsiniz.
http://kutuphane.akmb.gov.tr/opac/search?query=hayat+ansiklopedisi
3. YENİ REHBER ANSİKLOPEDİSİ
Yeni Rehber Ansiklopedisi diğerlerinden farklı olarak dini içerikleri açısından zengin ansiklopedilerdendir.
Bu ansiklopedinin e kitap hali için
http://tarihvemedeniyet.org/…-rehber-ansiklopedisi/
4. TÜRK/ İNÖNÜ ANSİKLOPEDİSİ
1939 yılında Birinci Türk Neşriyat Kongresi’nde milli bir ansiklopedi oluşturma fikri dile getirildi ve bu doğrultuda bir büro kuruldu. Dönemin Maarif Vekili Hasan Âli Yücel’in teklifi ve İsmet İnönü’nün onayıyla bu çalışmalara başlanmış oldu. Ansiklopedinin hazırlık heyetinde Agâh Sırrı Levend, İbrahim Alaettin Gövsa, Suut Kemal Yetkin ve Abdülbaki Gölpınarlı gibi önemli isimler yer aldı.
Hazırlık sürecinin ardından 1943 yılında ansiklopedi fasiküller hâlinde yayımlanmaya başladı. 1943-1950 yılları arasında yayımlanan bu eserin adı İnönü Ansiklopedisi olarak anıldı.
Dönemin siyasi koşulları nedeniyle, 1951 yılında Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle ansiklopedi Türk Ansiklopedisi adıyla yayımlanmaya devam etti. Siyasi çekişmeler ve süreçte yaşanan aksaklıklar nedeniyle ansiklopedinin tamamlanması uzun yıllar aldı. Toplam 33 cilt olarak planlanan ansiklopedi, ancak 1984 yılında tamamlanabildiği için Yorgun Ansiklopedi olarak da anılmaktadır.
Türk Ansiklopedisi, Türk kültürü, tarihi, dili ve mitolojisi gibi birçok alanda detaylı bilgiler sunmaktadır
5. ATATÜRK ANSİKLOPEDİSİ
Atatürk Ansiklopedisi, 2020 yılında elektronik ortamda erişime açılmıştır. Türkiye’nin kurucu lideri Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün doğumundan ölümüne kadar olan tüm çalışmalarını, Türk Cumhuriyeti’nin kurulmasında gerçekleşen olaylar ve olguları, Cumhuriyetin temellerinin atılmasında yaşanan gelişmeleri, Atatürk’ün bulunduğu mekânları ve ilişki kurduğu şahsiyetleri kapsayan bilgiler, güvenilir kaynaklardan derlenerek sunulmuştur.
Atatürk ansiklopedisine erişim için https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/
6. TÜRK MAARİF ANSİKLOPEDİSİ
Türkiye’nin eğitim geçmişine dair kavramları ve Türk eğitim sisteminin mirasını aktarmaktadır. Türkiye Maarif Vakfı ile Türkiye Bilimler Akademisi’nin iş birliğiyle titiz bir çalışmayla hazırlanmış ve Cumhuriyet’in 100. yılında erişime açılmıştır
Türk Maarif Ansiklopedisi’ne erişim için https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/
Ansiklopediler, biyografik, kavramlar, eserler ve alfabetik şekilde tasnif edilir. Bazıları bilimsel bir çizgide, bazıları ise genel kültür çizgisinde yer alır. Ansiklopediler, bilgi aktarmadaki en önemli görevi üstlenir.
